Kitaen ti taudan para iti Dam-eg

[[Papeles:Cloud forest mount kinabalu.jpg|thumb|right|Dagiti tropikal a kabakiran ket masansanda  nga addaan iti nangato a kadam-eg.]]

Ti '''dam-eg'''  ket isu ti kaadu ti [[alibungubong ti danum]] iti [[angin]]. Ti alibungubong ti danum ket isu ti alingasaw a kasasaad ti danum ken saan a makita.<ref>{{cite web|title=Ania kadit ti alibungubong ti danum?|url=http://www.weatherquestions.com/What_is_water_vapor.htm|accessdate=2012-08-28}}</ref> Ti dam-eg ket mangipakita ti pannakalabit ti [[presipitasion (meteorolohia)|presipitasion]], [[linnaaw]], wenno [[angep]].  Ti nangatngato a dam-eg ket mangpabassit ti pagangayan ti [[ling-et|panagling-et]] iti panagpalamiis ti bagi babaen ti panagpabassit ti gatad ti [[bumawbaw|panagbawbaw]] ti kabasa manipud iti kudil.  Daytoy a pagangayan ket mapattapata iti tabla ti [[pagsurotan ti pudot]] wenno [[humidex]], nga inus-usar iti las-ud ti tiempo ti kalgaw.

Adda met dagiti tallo a kangrunaan a panagrukod ti kadam-eg: patingga, relatibo ken naisangayan . Ti '''patingnga a dam-eg''' ket isu ti linaon a danum ti angin.<ref>Wyer, S.S., "Ti treatado iti agpataud ti alingasaw ken dagiti agpatpataud ti alingasaw", (1906) Ti Warnakan ti Inhenieria ken Panagmina, Londres, p.23</ref> Ti '''relatibo a dam-eg''', ket maiyebkas a kas porsiento, mangrukod daytoy ti agdama a patingnga a dam-eg a ''relatibo'' iti kangatuan para iti temperatura. Ti '''naisangayan a dam-eg''' ket isu ti [[pannakaibagi]] ti linaon nga alibungubong ti danum iti laok iti dagup a linaon ti angin iti pakaibatayan ti masa

== Dagiti kita ==

=== Patingnga a dam-eg ===
Ti patingnga a dam-eg ket isu ti masa ti alibungubong ti danum, <math> m_w </math>, ti tungngal maysa a tomo ti yunit iti dagup ti panaglalaok ti angin ken alibungubong ti danum, <math> V_{net} </math>, ken mabalin  a maiyebkas  a kas:

:<math> AH = {m_w \over V_{net}}. </math>

Ti patingnga a dam-eg iti tangatang ket sumakop manipud iti asideg a sero aginggana ti agarup a 30&nbsp;gramo iti tungngal maysa a kubiko metro no ti angin ket nasagepsepan iti 30 °C.[http://www.britannica.com/eb/article-53259/climate#292984.hook]
(Kitaen pay ti [http://www.tis-gdv.de/tis_e/misc/klima.htm tabla ti klima/dam-eg])

Ti patingga a dam-eg ket baliwanna ti angin a kas dagiti panangbalbaliw ti [[temperatura]] wenno [[presion]].  Daytoy ket mangaramid a saan a nasayaat para kadagiti panagpattapatta ti [[kimiko nga inhenieria]], a kas para kadagiti panagpamaga kadagiti kawes, nga idiay ket ti temperetura ket adu unay ti paggiddiatanna.  A kas ti resulta daytoy, ti patingga a dam-eg iti kimiko nga inhenieria ket mabalin a mangibaga iti masa ti namaga nga angin, nga ammo pay a kas ti '''pannakaibagi ti panaglalaok ti masa''' (kitaen ti "naisangayan a dam-eg" dita baba), a nasaysayaat a para it ipudot ken dagiti panagpattapatta ti balanse ti masa.  Ti masa ti danum iti tungngal maysa a tomo ti yunit a kas ti ekuasion dita ngato ket naipalawag pay a kas '''bolumetriko a dam-eg '''.  Gapu ti mabalin a pannaka-allilaw, ti [[British Standard|Britaniko nga Alagaden]] ti  BS 1339 (napabaro 2002) ket mangisingasing a ti pannakaibaga ti "patingnga a dam-eg".  Nasken nga al-aluadan a kitkitaen dagiti yunit.  Adu dagiti pagkitaan ti dam-eg a naited iti g/kg wenno kg/kg, ngem ti ania man a yunit ti masa ket mabalin a mausar.

Ti pagobraan a maipanggep ti panagadal ti pisikal ken termodinamika a tagtagikua ti panaglalaok ti alingasaw ken alibungubong ket nanaganan ti [[sikrometria]].

=== Relatibo a dam-eg ===

Ti '''relatibo a dam-eg''' ket isu ti pannakaibagi ti [[sangkapaset laeng a presion]] ti alibungubong ti danum iti panaglalaok ti angin ken danum  iti nasagepsepan a [[presion ti alibungubong]] ti danum kadagiti a kasasaad. Ti relatibo a dam-eg ket isu ti annong ti linaon ti danum ken temperatura.

Ti relatibo a dam-eg ket kadawyan a maiyebkas a kas maysa a porsiento ken mapattapatta babaen ti panagusar ti sumaganad a pormula. Daytoy ket naipalawag a kas ti pannakaibagi ti [[sangkapaset laeng a presion]] ti alibungubong ti danum (H<sub>2</sub>O) <math> \left({e_w}\right) </math> iti laok ti nasagepsepan a [[presion ti alibungubong]] ti danum <math> \left({{e^*}_w}\right) </math> iti naited a temperatura.
:<ref name="Perry">Perry, R.H. ken ni Green, D.W, ''Perry's Chemical Engineers' Handbook'' (Maika-7 nga Edision), [[McGraw-Hill]], {{ISBN|0-07-049841-5}} , Eqn 12-7</ref>

:::<math> \phi  =  {{e_w} \over {{e^*}_w}} \times 100\% </math>

Ti relatibo a dam-eg ket maysa a nangruna a [[Metriko (matematika)|metriko]] nga inus-usar kadagiti [[panangipalnaad ti tiempo]] aken dagiti reporta, gapu ta daytoy ket ti maysa a pangituldingan ti maysa a pannakabalin ti [[presipitasion (meteorolohia)|presipitasion]], linnaaw, wenno angep.  Iti nabara a [[Tiempo (atmosperiko)|tiempo]] ti kalgaw , ti ingangato iti relatibo a dam-eg ket mangipangato ti [[pagsurotan tipudot|nalawag a temperatura]] iti [[tao (sebbanagan)|tattao]] (ken dagiti dadduma nga [[ayup]]) babaen ti panaglapped ti [[bumawbaw|panagbawbaw]] ti [[ling-et]] manipud iti kudil. Kas pagarigan, segun ti [[Pagsurotan ti Pudot]], ti relatibo a dam-eg ti 75% iti 80.0°F (26.7°C) ket mariknanto a kasla iti 83.6°F ±1.3 °F (28.7°C ±0.7 °C) iti relatibo a dam-eg ti ~44%.<ref>Lans P. Rothfusz. "The Heat Index 'Equation' (or, More Than You Ever Wanted to Know About Heat Index)", Scientific Services Division (NWS Southern Region Headquarters), 1 Hulio 1990 [http://www.srh.noaa.gov/images/ffc/pdf/ta_htindx.PDF]</ref><ref>R.G. Steadman, 1979. "The assessment of sultriness. Part I: A temperature-humidity index based on human physiology and clothing science," J. Appl. Meteor., 18, 861-873</ref>

=== Naisangayan a dam-eg ===
Ti ''naisangayan a dam-eg'' ket isu ti pannakaibagi ti alibungubong ti danum iti namaga nga angin iti naisangayan a masa, ken sagpaminsan a naibagbaga a kas ti pannakaibagi tidam-eg. Ti naisangayan a dam-eg ket maiyebkas a kas ti pannakaibagi ti masa ti alibungubong ti danum, <math> m_v </math>, iti tungngal maysa a yunit ti masa ti namaga nga angin <math> m_a </math> <ref>Cengel, Yunus kenni Boles, Michael, ''Termodinamika: Ti Maysa nga Inhenieria nga Arngian'', 1998, Maika-3 nga edision, McGraw-Hill, pp. 725–726</ref>
.   Daytoy a kaadu ket ammo pay a kas ti "pannakaibagi ti panaglalaok" ti alibungubong ti danum.<ref>http://glossary.ametsoc.org/wiki/Mixing_ratio</ref>

Dayta a pannakaibagi ket naipalawag a kas:

:<math> SH = {m_v \over m_a}. </math>

Ti naisangayan a dam-eg ket mabalin pay a maiyebkas kadagiti sabali a waya a mairaman ti:

:<math> SH = {0.622 {p_{(H_2O)}} \over {p_{(namaga\, nga\, angin)}}}</math>
:<math> 0.622 = {{MM_{H_2O}} \over {MM_{namaga\, nga\, angin}}} </math>

wenno:

:<math> SH = {{0.622 p_{(H_2O)}}\over {p-p_{(H_2O)}}}. </math>

Ti panagusar ti daytoy a panangipalawag ti naisangayan a dam-eg, thi relatibo a dam-eg ket mabalin a maiyebkas a kas

:<math> \phi = {{SH*p}\over {(0.622+SH) p^*_{(H_2O)}}}\times 100 </math>

Nupay kasta, ti naisangayan a dam-eg ket naipalawag pay a kas ti pannakaibagi ti alibungubong ti danum iti dagup a masa ti sistema (namaga nga angin ken manayonan ti alibungubong ti danum).<ref>[http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?id=specific-humidity1 Glosario ti AMS: naisangayan a dam-eg]</ref> Kas pagarigan, ti ASHRAE 2009 a Polieto, Ch1,1.2, (9a) ket mangipalawag ti naisangayan a dam-eg a kas "ti pannakaibagi ti masa iti dagup a masa ti nadam-eg a wadan ti angin".

== Dagiti nagibasaran ==
{{Reflist}}

*Ahensia ti Panagsalaknib ti Enbironmento ti Estados Unidos, [http://www.epa.gov/iaq/largebldgs/i-beam_html/ch2-hvac.htm#F2.6 "IAQ kadagiti Dakkel a Pasdek"]. Naala idi Enero 9, 2006.

[[Kategoria:Termodinamika ti tangatang]]
[[Kategoria:Dagiti pisikal a kaadu]]
[[Kategoria:Klima]]