Kitaen ti taudan para iti W

{{para iti|kimiko nga elemento|Tungsteno}}
Ti '''W''' ket ti maika-23 a letra iti [[alpabeto a Romano]]. {{AZ|uc=W|lc=w}}

== Pakasaritaan ==
{| class="wikitable" style="text-align: center;"
|- 
! Proto-Sinaitiko
! Penisio a<br />[[Waw (letter)|Waw]]
! Lumaud a Griego nga<br />[[Upsilon]]
! Latin a<br />V
! Latin a<br />W
|-
| [[File:Proto-semiticW-01.png|40px]]
| [[File:PhoenicianW-01.svg|frameless|40x40px]]
| [[File:Greek_Upsilon_normal.svg|40px]]
| [[File:Capitalis monumentalis V.SVG|x30px|Latin a V]]
| [[File:Capitalis monumentalis W.SVG|x30px|Latin a W]]
|}
[[File:William Caslon IV Five Lines Pica No. 2 Italic (cropped).jpg|thumb|Nalatak ti daytoy a kursibo a "w" iti [[kaligrapia]] ti maika-18 a siglo;<ref name="Flawed Typefaces" /><ref name="Berry Roundhand">{{cite web |last1=Berry |first1=John |title=A History: English round hand and 'The Universal Penman' |url=https://blog.typekit.com/alternate/a-history-english-round-hand-and-the-universal-penman/ |website=Typekit |publisher=Adobe Systems |access-date=May 19, 2020 |archive-date=October 3, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201003034145/https://blog.typekit.com/alternate/a-history-english-round-hand-and-the-universal-penman/ |url-status=live |lang=en }}</ref> naladaw a panagparang iti maysa a [[kita ti letra]] idi {{Circa|1816}}.<ref name="Caslon IV">{{cite book |last1=Caslon |first1=William IV |title=Untitled fragment of a specimen book of printing types, c. 1816 |date=1816 |publisher=William Caslon IV |location=London |url=https://archive.org/details/ldpd_11344964_000/page/n3/mode/2up |access-date=May 19, 2020 |lang=en}}</ref>]]

Awan ti [[klasiko nga alpabeto a Latin]] — gubuayan dagiti moderno nga alpabeto a Europeo (ken ngarud ti [[alpabeto a Filipino]]) — iti karakter a  "W". Nangirepresentar ti Latin a letra a "[[V]]" — iti dayta a tiempo, saan pay a naiduma iti "[[U]]" — iti uni ti "W".

No maipapan iti dagiti uni a {{IPAslink|w}} (naipalpalawag a  {{anggulo a pangserra|V}} ) ken {{IPAslink|b}} (naipalpalawag a  {{anggulo a pangserra|B}}) iti [[Klasiko a Latin]], nagparang-ay dagitoy iti ''[[voiced bilabial fricative]]'' a {{IPA|/β/}} iti nagbaetan dagiti [[bokal]] idi [[Bulgar a Latin]], pagaammo met kas Nasapa a Mediebal a Latin. Gapuna, saanen a umiso a nairepresentar ti {{anggulo a pangserra|V}} iti ''[[voiced labial–velar approximant]]'' a [[uni]] a {{IPA|/w/}}, iti [[ponolohia]] ti [[Kadawyan a Hermaniko]].

[[File:Coat of arms of Vyborg.svg|thumb|upright|Maysa a letra a W a makita iti [[blason]] ti [[Vyborg]].]]
Gapuna, iti maika-7 wenno maika-8 a siglo, insurat dagiti kaunaan a mannurat (ti [[Daan nga Ingles]] wenno [[Daan a Nangato nga Aleman]]) ti [[pagsasao nga Aleman|Hermaniko]] a [[ponema]] a {{IPA|/w/}} kas {{anggulo a pangserra|VV}} wenno {{anggulo a pangserra|uu}}. Naidumduma {{anggulo a pangserra|[[u]]}} ken {{anggulo a pangserra|[[v]]}} iti [[nasapa a moderno a panawen]] laeng. Nausar laeng ti [[alpabeto a Gotiko]], a maisupadi iti [[alpabeto a Latin|alpabeto a naibatay iti Latin]], iti maysa a letra a naibatay iti Griego nga [[Upsilon|Υ]] para iti isu met laeng a uni iti maika-4 a siglo. Nausar met ti [[digrapo (ortograpia)|digrapo]] a {{anggulo a pangserra|VV}}/{{anggulo a pangserra|uu}} tapno mangirepresentar iti dagiti Hermaniko a [[nagan]], agraman dagiti [[pagsasao a Gotiko|Gotiko]] a kas ni [[Wamba]].

Naala ti nagan a "doble nga U" ({{lang-en|double U}}) manipud iti daytoy a digrapo a {{anggulo a pangserra|uu}}. Kadawyan ti panagusar ti digrapo iti ortograpia ti Daan a Nangato nga Aleman, ngem iti dagiti kaunaan teksto laeng ti Daan nga Ingles, a sadiay iti mabiit nairepresentar ti uni a {{IPA|/w/}} iti nautang a [[runa]] a {{anggulo a pangserra|ᚹ}}, a nabaliwan kas ti Latin a letra a [[wynn]]: {{anggulo a pangserra|ƿ}}. Iti nasapa a [[Tengnga nga Ingles]], kalpasan ti [[Panangsakup dagiti Norman]], Nagbalin manen a nalatak ti {{anggulo a pangserra|uu}}, ket idi 1300, nasukatanna ti wynn iti kadawyan a panagusar.

Gapuna, idi insurat dagiti eskriba daytoy a digrapo, mabalin a kasla pares dagiti V nga agsisinnublat dagiti sangana iti tengnga. Agparang dagiti agpadpada a porma (naisina ken nailaslasat), kas pagarigan, iti kangrunaan a teksto ti [[Tapis ti Bayeux]] iti dagiti bukod a nagan kas ti EDVVARDVS ken VVILLELMVS (dagiti kapuonan dagiti moderno a nagan nga [[Eduardo]] ken [[Guillermo]]). Ti sabali pay a bariante ket {{anggulo a pangserra|n}} a ti kannawan unay a sanga ket nagkurbo iti aglawlaw, kas iti maysa a kursibo a {{anggulo a pangserra|v}} (kitaen ti <math>\mathfrak{w}. </math>) Nausarna agingga idi maika-19 a siglo idiay [[Britania]], ket am-ammo pay laeng iti [[Alemania]].

Gapuna, in-inut ti panagbaliw manipud iti digrapo a {{anggulo a pangserra|VV}} iti nailasin a [[ligatura (panagsurat)|ligatura]] a {{anggulo a pangserra|W}}, ket nalawag iti dagiti [[abesedario (arkeolohia)|abesedario]] laeng. Ti W ket mabalin a naibilang a maysa a naisina a letra idi maika-14 a siglo, iti dagiti ortograpia agpadpada ti [[Tengnga nga Ingles]] ken [[Tengnga a Nababa nga Aleman]]. Nupay kasta, nagtalinaed dayta a maysa a "ganggannaet", saan a talaga a maibilang a paset ti alpabeto a Latin, kas naiparang idi maika-16 a siglo ni [[Valentin Ickelshamer]], a nagreklamo a:

{{blockquote|Ti napanglaw a w ket nakababain ken di ammo unay, a adu ti saan a makaammo uray ti nagan wenno ti sukogna, saan nga ammo dagiti agtarigagay a [[Latin]]ista, a di kasapulan ti letra, wenno [[dagiti Aleman]], wenno uray dagiti [[prinsipal ti eskuelaan]], no kasano nga usaren wenno no kasano nga awagan; kuna ti dadduma iti ''we'', kuna met [ti dadduma] iti ''uu'', [...] kuna ti [[Suabio]] iti ''auwawau''.<ref>"Arm w ist so unmer und unbekannt, dasz man schier weder seinen namen noch sein gestalt waiszt, die Lateiner wöllen sein nit, wie sy dann auch sein nit bedürffen, so wissen die Teütschen sonderlich die schülmaister noch nitt was sy mit im machen oder wie sy in nennen sollen, an ettlichen enden nennet man in we, die aber ein wenig latein haben gesehen, die nennen in mit zwaien unterschidlichen lauten u auff ainander, also uu ... die Schwaben nennen in auwawau, wiewol ich disen kauderwelschen namen also versteh, das es drey u sein, auff grob schwäbisch au genennet." Naadaw kalpasan ni [[Grimm]], ''[[Deutsches Wörterbuch]]''.</ref>}}

Iti [[Tengnga a Nangato nga Aleman]] (ken mabalin nga addan iti naladaw a [[Daan a Nangato a Aleman]]), maibalikas ita ti Lumaud a Hermaniko a [[ponema]] a {{IPA|/w/}} kas iti {{IPAblink|v}}. Dayta ti makagapu nga ita, mangirepresentar ti [[pagsasao nga Aleman|Aleman]] a {{anggulo a pangserra|w}} dayta a uni.

== Dadduma pay a panagusar ==
* Masansan a maus-usar ti ''w'' kas iti [[bariable (matematika)|bariable]] iti [[matematika]], nangnangruna tapno mangirepresentar iti maysa a [[komplikado a numero]] wenno [[bektor (matematika ken pisika)|bektor]].
* Iti [[pisika]], mangirepresentar ti ''w'' iti [[trabaho (pisika)|trabaho]] ({{lang-en|work}}).

== Dagiti nagibasaran ==
{{reflist}}

{{stub}}

[[Category:Dagiti Latin a letra|W]]